"Επί Ασπαλάθων..." Γ. Σεφέρης

"Επί Ασπαλάθων..." Γ. Σεφέρης

Είναι το τελευταίο ποίημα του Σεφέρη και δημοσιεύτηκε στο Βήμα (23.9.71) τρεις μέρες μετά το θάνατό του στην περίοδο της δικτατορίας.

Το ποίημα βασίζεται σε μια περικοπή του Πλάτωνα (Πολιτεία 614 κ.ε.) που αναφέρεται στη μεταθανάτια τιμωρία των αδίκων και ιδιαίτερα του Αρδιαίου.
Ο Αρδιαίος, τύραννος σε μια πόλη, είχε σκοτώσει τον πατέρα του και το μεγαλύτερο αδερφό του. Γι' αυτό και η τιμωρία του, καθώς και των άλλων τυράννων, στον άλλο κόσμο στάθηκε φοβερή.
Όταν εξέτισαν την καθιερωμένη ποινή που επιβαλλόταν στους αδίκους και ετοιμαζόταν να βγουν στο φως, το στόμιο δεν τους δεχόταν αλλά έβγαζε ένα μουγκρητό.
"Την ίδια ώρα άντρες άγριοι και όλο φωτιά που βρισκόταν εκεί και ήξεραν τι σημαίνει αυτό το μουγκρητό, τον Αρδιαίο και μερικούς άλλους αφού τους έδεσαν τα χέρια και τα πόδια και το κεφάλι, αφού τους έριξαν κάτω και τους έγδαραν, άρχισαν να τους σέρνουν έξω από το δρόμο και να τους ξεσκίζουν επάνω στ' ασπαλάθια και σε όλους όσοι περνούσαν από εκεί εξηγούσαν τις αιτίες που τα παθαίνουν αυτά και έλεγαν πως τους πηγαίνουν να τους ρίξουν στα Τάρταρα". (Πλ. Πολιτεία 616).

Ήταν ωραίο το Σούνιο τη μέρα εκείνη του Ευαγγελισμού.

πάλι με την άνοιξη.

Λιγοστά πράσινα φύλλα γύρω στις σκουριασμένες πέτρες

το κόκκινο χώμα και οι ασπάλαθοι

δείχνοντας έτοιμα τα μεγάλα τους βελόνια

και τους κίτρινους ανθούς.

Απόμερα οι αρχαίες κολόνες, χορδές μιας άρπας που αντηχούν

ακόμη...

Γαλήνη

-Τι μπορεί να μου θύμισε τον Αρδιαίο εκείνον;

Μια λέξη στον Πλάτωνα θαρρώ, χαμένη στου μυαλού

τ' αυλάκια.

Τ’ όνομα του κίτρινου θάμνου

δεν άλλαξε από κείνους τους καιρούς.

Το βράδυ βρήκα την περικοπή:

"τον έδεσαν χειροπόδαρα" μας λέει

"τον έριξαν χάμω και τον έγδαραν

τον έσυραν παράμερα τον καταξέσκισαν

απάνω στους αγκαθερούς ασπάλαθους

και πήγαν και τον πέταξαν στον Τάρταρο κουρέλι".

Έτσι στον κάτω κόσμο πλέρωνε τα κρίματά του

Ο Παμφύλιος ο Αρδιαίος ο πανάθλιος Τύραννος

31 του Μάρτη 1971

Vromopapo: λοιπόν αυτά τα λουλουδάκια μυρίζουν υπέροχα! και τέτοια εποχή στολίζουν την εθνική οδό Αθηνών-Κορίνθου και μοσχοβολάει ο τόπος! Στην Πελοπόννησο βέβαια. Μετά τον Ισθμό αρχίζουν να "κιτρινίζουν" οι νησίδες και οι πλευρές της εθνικής και είναι η ώρα που επιβάλλεται να ανοίξεις διάπλατα τα παράθυρα του αυτοκινήτου για να απολαύσεις την γλυκειά μυρωδιά τους. Η αλήθεια είναι ότι ασπάλαθους είδα και στην Κινέττα κάτω από τις γραμμές του τρένου. Είναι πανέμορφα. Και το όνομά τους μου αρέσει πολύ. Γεμίζει το στόμα. Το λάμδα μαζί με το θήτα είναι φοβερός συνδυασμός. Η συλλαβή "σπα" είναι δυναμική, η "λα" μελωδική και το θήτα στο τέλος είναι λες και σε δροσίζει.

Το ποίημα του Σεφέρη παρουσιάζει τους ασπάλαθους ως ένα είδος βασανιστηρίου για τους καταδικασμένους σε θάνατο. Έψαξα να βρω φωτογραφίες τους και αυτές που βρήκα όντως δείχνουν να έχουν αγκάθια. Αλλά αυτοι οι ασπάλαθοι που είναι στην εθνική οδό στην Πελοπόννησο δεν είδα να έχουν αγκάθια....μήπως είναι άλλο είδος?? α θα απογοητευτώ γιατί μου άρεσε που έμαθα ότι αυτοί είναι οι ασπάλαθοι!! για να το ψάξω!

**********************************************

το έψαξα! και βρήκα τα ακόλουθα:

"Ο Ασπάλαθος (Calycotome Villosa) Ο Ασπάλαθος ανήκει στο γένος Calycotome που περιλαμβάνει αγκαθωτούς θάμνους με παρόμοια άνθη και μικρά φύλλα που χωρίζονται σε τρία φυλλάρια. Πρόκειται για αγκαθωτό θάμνο που το ύψος του φτάνει μέχρι το ένα μέτρο. Έχει νεαρούς κλαδίσκους και τα φύλλα του είναι τριχωτά από κάτω και λεία από πάνω, με κάλυκα στη βάση τους. Τα άνθη είναι κίτρινα σε σχήμα πεταλουδόμορφο και βγαίνουν ανά 2-15 σε δέσμες ή βότρεις, στις μασχάλες των φύλλων. Ο καρπός του είναι χέδρωπας, μικρός, σχεδόν τετράγωνος και είναι σκεπασμένος με γκριζόχρωμες τρίχες. Πρόκειται για παραμεσόγειο είδος και φύεται σε θαμνότοπους χαμηλού υψομέτρου, κυρίως σε ξηρές περιοχές. Το είδος Villosa συναντάται κυρίως στην Πελοπόννησο. Το γένος Calycotome περιλαμβάνει και ένα άλλο είδος, το infesta, που το συναντάμε στα χαμηλά υψόμετρα στη Β.Δ. Ελλάδα. Η μόνη του διαφορά από τον προηγούμενο ασπάλαθο είναι στο ύψος, όπου ο τελευταίος μπορεί να φτάσει έως και τα 3 μέτρα ύψος. "

επομένως δεν λέει πουθενά ότι υπάρχουν μη αγκαθωτοί Ασπάλαθοι...Άρα ίσως βγάζουν αγκάθια μετά.